دستورالعمل داوری چهارمین دوره مسابقات قرآنی تسنیم (رشته ترتیل)
ویژه کارکنانوزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانواده‌ها
قرائت:
قرائت به روش تدویر (ترتیل)
1 – این رشته از مسابقات بصورت شفاهی و داوری آن طبق آئین‌نامه مسابقه تسنیم صورت می‌گیرد.
2-میزان قرائت قرآن به صورت ترتیل، یک صفحه ازقرآن های 604صفحه‌‌ای می‌باشد.
3-قاری بافاصله یک نفر،فرصت مرورخواهدداشت.
4 – حد نصاب برای کسب رتبه اول 80 از 100 و رتبه‌های دوم و سوم 75 از 100 می‌باشد.
تبصره: نفرات اول رشته قرائت به روش تدویر (ترتیل) در صورت کسب حد نصاب به مرحله کشوری اعزام خواهند شد.
5 –در صورت کسب حد نصاب به نفرات اول تا سوم جوائز نقدی اهداء خواهد شد و نفر اول استانی هر دستگاه در صورت کسب حد نصاب به مسابقات مرحله کشوری هر دستگاه و نفر اول مسابقه کشوری هر دستگاه نیز در صورت کسب حد نصاب به مرحله نهایی بین دستگاهی اعزام می‌شود.
تبصره: مسابقات در گروه (ب) فقط در مرحله استانی برگزار خواهد شد و فاقد مرحله کشوری و بین دستگاهی می‌باشد.
تجوید(حفظ و ترتیل)
(35 امتیاز)
این بخش شامل دو قسمت: «تجوید قرائت» و «فصاحت قرائت» است.
الف) تجوید قرائت
موارد کسر 3 امتیاز:
1- حذف، اضافه و تبدیل نمودن صداها به یکدیگر؛ مانند: تبدیل فتحه به کسره.
2- تبدیل صداهای کوتاه به صداهای کشیده و بالعکس، همچنین خطا در صله هاء ضمیر؛ مانند: تبدیل «ءااتاهم» به «اَتاهم»، «جاءُو» به «جاءُو» و «مِنْهُ» به «مِنهو».
3- حذف و اضافه نمودن تشدید و تنوین.
* تبصره 1: اختلال در تشدید به تشخیص داور حداکثر تا 2 امتیاز کسر خواهد شد.
4- وصل به سکون و وقف به حرکت.(رعایت نکردن وقف به اسکان یا ابدال).
5- حذف یا اضافه نمودن حرف.
6- حذف، اضافه نمودن یا جا به جا خواندن کلمه.
* تبصره 2: چنانچه قاری بیش از یک کلمه (اعم از عبارت، آیه یا سطر) را حذف یا اضافه نماید موجب کسر 4 امتیاز خواهد شد.
* تبصره 3: چنانچه قاری کمتر از حد تعیین شده تلاوت نماید، به ازای هر سطر 3 امتیاز کسر می‌شود و چنانچه بیش از حد تعیین شده تلاوت کند، به ازای هر سطر 2 امتیاز کسر می‌شود. در هر حال حداکثر کسر امتیاز این تبصره 4 امتیاز است.
* تبصره 4: در تمام موارد مذکور، در صورت اصلاح پیش از تجدید نفس، فقط 1 امتیاز کسر می‌شود.
* تبصره 5: تکرار یک خطا در تمام موارد مذکور، موجب کسر مجدد امتیاز به همان میزان خواهد شد.
* تبصره 6: در رشته‌های حفظ از هیچ‌کدام از بندهای 1 تا 6 مذکور و تبصره‌های آن، امتیازی توسط داور تجوید کسر نمی‌شود.
موارد کسر 2 امتیاز:
7- تبدیل کامل مخارج حروف یا صفات ممیّز؛ مانند: تبدیل «س» به «ث» یا «ط» به «ت» و نظایر آن.
* تبصره 7: در صورت اصلاح فوری بدون تجدید نفس، 1 امتیاز و در صورت تکرار غلط، 2 امتیاز دیگر کسر خواهد شد .
* تبصره 8: در صورت ادای ناقص موارد بند 7 حداکثر 1 امتیاز کسر خواهد شد.
* تبصره 9: نهایت سقف کسر امتیاز برای هر حرف در موارد بند 7 در طول تلاوت حداکثر 4 امتیاز خواهد بود.
* تبصره 10: نقص در صفت یا مخرج حروف متجانس که مربوط به اِشکال ماندگار در دستگاه تکلم می‌باشد، به تشخیص داور موجب کسر 2 تا 3 امتیاز خواهد شد. مانند اشکال در صفت صفیر در حروف (س)، (ص) و (ز) که مجموعاً موجب کسر امتیاز مورد اشاره برای هر یک از حروف می‌باشد.
موارد کسر 1 امتیاز:
8- عدم رعایت هریک از نکات و قواعد تجویدی؛ مانند: شدت، رخوت، قلقله، لین، تفخیم، ترقیق، اظهار، ادغام، اقلاب، اخفاء، غنّه، مد، اماله، تسهیل، سکت و نظایر آن.
* تبصره 11: در صورت اجتماع بیش از یک قاعده در یک مورد، هرکدام جداگانه محاسبه می‌گردد؛ مانند: تفخیم الف مدی و مد آن در کلمه «قَبآئِل».
* تبصره 12: رعایت ناقص موارد یاد شده از جمله توازن مقدار غنّه‌ها و مدها، کیفیت اخفاء و سایر قواعد در هر مورد، با توجه به میزان نقص موجب کسره 5/0 تا 75/0 امتیاز خواهد شد.
* تبصره 13: در صورت تکرار هریک از موارد فوق، به ازای هر مورد و برای هر حرف، حداکثر 3 امتیاز کسرخواهد شد. به عنوان مثال عدم رعایت مکرر قلقله در هریک از حروف آن، به طور جداگانه موجب کسر امتیاز تا سقف 3 نمره برای آن حرف خواهد شد.
9- تداخل غیرمتعارف یا افراطی در تلفظ دو حرف مجاور بنا به تشخیص داور؛
مانند: تداخل تلفظ «ع» در «م» در کلمه «یعملون» یا تداخل تلفظ «ع» در «ل» در کلمه «نعلن».
10- اختلال ناخواسته در تلفظ الفاظ قرآن از جمله لکنت، تپق، آب جستگی در گلو موجب کسر 1 امتیاز می‌شود.
* تبصره 14: در صورت عدم اصلاح، طبق موارد مذکور در آیین‌نامه، متناسب با نوع خطای حاصله، از امتیاز کسر خواهد شد؛ مانند این‌که در اثر تپق، حرکتی تغییر کند یا حرفی به حرف دیگر تبدیل شود.
ب) فصاحت قرائت:
منظور از فصاحت در قرائت قرآن کریم، تلفظ واضح حروف و حرکات بر اساس لهجه خالص عربی، بدون تکلف و به دور از گنگی و نامفهومی می‌باشد.
موارد کسر امتیاز:
11- اختلال کلی و عمومی در تلفظ ممتاز و روان حروف از حیث:
1 – 11 - مخارج، صفات و احکام حروف
2– 11 - تکلف یا سستی در رعایت مخارج، صفات و احکام حروف
3– 11 - زیادت و نقصان در مکث بر حروف ساکن و مشدد و در تکیه‌ها ( حداکثر 3 امتیاز)
12- اختلال در تلفظ ممتاز حرکات کوتاه و کشیده، نقص در کیفیت تلفظ حرکات بر اساس لهجه فصیح عربی از جمله لزوم تبعیت تمام حرکات از تفخیم و ترقیق حرف مربوط و نیز نقصان و زیادت در کشش صداهای کوتاه وکشیده ( حداکثر 3 امتیاز)
13- اختلال در سرعت متناسب ادای حروف و حرکات در طول تلاوت (تند و کند خواندن یا اِسراع و اِبطاء برخی از کلمات و عبارات و عدم رعایت توازن سرعت ادای حروف و حرکات در طول تلاوت که در مجموع موجب خلل در کیفیت «ترتیل» تلاوت می‌گردد.) ( حداکثر 1 امتیاز)
* نکته: در بند 11 کسر امتیاز به طور کلی و در بندهای 12 و 13، کسر امتیاز به طور موردی و به ازای هر مورد اختلال 25/0 امتیاز کسر می‌گردد.
* تبصره 15: داور تجوید برای هریک از سؤالات حافظ، نمره کامل را به صورت جداگانه منظور نموده و نمره نهایی حافظ در این بخش معدل نمرات مذکور خواهد بود.
وقف و ابتدا
(15 امتیاز)
* تذکر: سقف نمره امتیاز 14 بوده و 1 امتیاز برای رعایت بهترین موارد وقف، ابتدا و وصل در تلاوت و همچنین اجتناب از تکلف و داشتن طول نفس منظور می‌گردد.
1- عبور از عبارات کامل چنانچه موجب ایهام خلاف مراد یا درهم ریختگی معنا گردد، موجب کسر 5/1 امتیاز می‌شود (وقف لازم)؛ مانند: عبور از عبارت «فـامن له لوط» و وصل آن به «و قال انی مهاجر الی ربی» (عنکبوت: 26) و عبور از عبارت «فلا یحزنک قولهم» و وصل آن به «انا نعلم ما یسرون و ما یعلنون» (یس:76).
2- عبور از عبارات کاملی که اولویت وقف دارد، حسب مورد چنانچه موجب ایهام ضعیف شود، موجب کسر 5/0 تا 1 امتیاز می‌شود؛ مانند: عبور از عبارت «انک لرسول الله» و وصل آن به «والله یعلم انک لرسوله» (منافقون: 1) و عبور از عبارت «غر هؤلاء دینهم» و وصل آن به «و من یتوکل علی الله» (انفال: 49).
3- عبور از محل وقف بیان – که مصداق وقف حسن باشد – حسب مورد، موجب کسر 5/0 تا 1 امتیاز می‌شود؛ مانند عبور از عبارت «فلها النصف» و وصل آن به «و لابویه لکل واحد» (نساء: 11) و عبور از عبارت «و تعزروه و توقروه» و وصل آن به «و تسبحوه بکرة» (فتح: 9) بنا بر یک نظر تفسیری.
4- وقف بر عباراتی که کمال معنای آنها در جملات بعدی یافت می‌گردد، جایز بوده و ابتدا از مابعد آنها صحیح است ولی چنانچه حسب مورد، اولویت وقف یا وصل وجود داشته باشد، ترک این اولویت موجب کسر 5/0 امتیاز می‌گردد.
* تبصره 1: در مورد ابتدا از مابعد وقف مرخص، امتیازی کسر نمی‌شود.
5- وقف یا ابتدای قبیح ناقص موجب کسر 1 امتیاز می‌شود.
6- وقف یا ابتدای قبیح مغیر معنا موجب کسر 2 امتیاز می‌شود.
7- وقف یا ابتدای اقبح موجب کسر 3 امتیاز می‌شود.
* تبصره 2: در صورتی که قاری به لحاظ بی توجهی، از محل وقف مناسب عبور کرده و در محل با اولویت وقف کمتر، وقف قبیح یا اقبح وقف نماید – ولو به خاطر کمبود نفس باشد – وقف او اضطراری محسوب نشده و مطابق بندهای 5، 6 و 7 امتیاز کسر می‌شود.
8- در مورد وقف اضطراری به دلیل عطسه، سرفه و کمی نفس (غیر از تبصره فوق) امتیازی کسر نمی‌شود.
9- نفس کشیدن در غیر محل وقف (نفس مخفی یا آشکار) موجب کسر 3 امتیاز در هر مورد می‌شود.
10- عبور از فواصل آیات:
• چنانچه معنای نامناسب ایجاد کند، موجب کسر 1 امتیاز می‌شود.
• چنانچه مغیر معنا باشد، موجب کسر 2 امتیاز می‌شود.
• چنانچه معنای کفرآمیز ایجاد کند، موجب کسر 3 امتیاز می‌شود.
11- چنانچه قاری از محل وقف عبور کرده و در محل ضعیف وقف نماید، عدول محسوب می‌شود و در هر مورد 5/0 تا 1 امتیاز کسر می‌گردد.
12- تکرار بدون دلیل هر بخش از آیه در یک نفس موجب کسر 5/0 امتیاز می‌شود.
* تبصره 6: اگر تکرار برای اصلاح لحن جلی (از قبیل اغلاط اعرابی) باشد، موجب کسر امتیاز نخواهد شد.
* تبصره 7: این بند درخصوص مسابقات رشته‌های حفظ از سوی داور وقف و ابتدا اعمال نخواهد شد و داور حسن حفظ کسر امتیاز می نماید.
* تبصره 8: داور وقف و ابتدا برای هریک از سؤالات حافظ، نمره کامل را به صورت جداگانه منظور نموده و نمره نهایی حافظ در این بخش معدل نمرات مذکور خواهد بود.
صوت
(20 امتیاز)
الف) ضوابط و معیارها:
1- طنین 5 امتیاز
زیبایی، دلپذیر بودن، ملاحت و تأثیر صوت در مستمع در تمام حالات و طبقات صوت از معیارهای مثبت است.
خیشومی بودن نامطلوب، زنگ نازیبا، خف شدید یا ته چاهی، گرفتگی و خش نامطلوب دائمی از معیارهای منفی این بند می‌باشد.
2- انعطاف 4 امتیاز
سلامت و کیفیت انتقال‌ها در تمام طبقات صوت مورد نظر است.
* تبصره 1: امتیاز این بند در رشته‌های ترتیل و حفظ 5 امتیاز است.
3- مساحت 5 امتیاز
سلامت آن در تمام حالات و طبقات مورد نظر است و امتیاز آن به شرح زیر تقسیم می‌شود:
3-1- از درجه شروع تا یک اکتا و معادل 5/1 امتیاز.
3-2- از درجه شروع تا 5/1 اکتا و معادل 3 امتیاز.
3-3- از درجه شروع تا دو اکتا و معادل 5 امتیاز.
* تبصره 2: امتیاز این بند در رشته‌های ترتیل و حفظ 3 امتیاز است.
4- شدت (قوت) 2 امتیاز
در ارزیابی شدت، توجه به پتانسیل ذاتی صدا فارغ از عوامل تقویت کننده صوت (مانند آمپلی فایر و...) مورد تأکید می‌باشد.
* تبصره 3: امتیاز این بند در رشته‌های ترتیل و حفظ 3 امتیاز است.
5- تحریر 2 امتیاز
در این بند مواردی مانند: نوع، سرعت اجرا و قدرت کنترل تحریرها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. امتیاز این بند باید با توجه به میزان استفاده از تحریرها در مجموعه تلاوت برای قاری درج گردد.
6- استفاده مطلوب و هنرمندانه از صوت 2 امتیاز
ب) موارد کسر امتیاز:
اضطراب، لرزش، خش، گرفتگی، رگه‌دار شدن دائمی و مقطعی، خلط، جیغ، خروسی شدن، پرش یا ناله در هنگام وقف، شهیق و زفیر و هر مورد اشکال صوتی از این قبیل، مشمول این بند می‌گردد و بسته به تشخیص داور برای هر مورد از 5/0 تا 1 امتیاز منفی در نظر گرفته می‌شود.
* تذکر 1: خروج از ردیف صدا (ناکوکی) و نامطلوب بودن تحریرها از مواردی است که در بخش لحن کسر خواهد شد.
* تذکر 2: کم و زیاد شدن و افت قدرت صدا به صورت غیرمتعارف و نازیبا با استفاده از ولوم مذکور در بند 6 فرق داشته و موجب کسر امتیاز بسته به نظر داور از 5/0 تا 1 امتیاز می‌باشد.
* تذکر 3: در مواردی که اشکال ایجاد شده از ابتدا تا انتهای تلاوت ادامه داشته باشد حداکثر تا سقف 2 امتیاز در آن مورد خاص کسر خواهد شد.
* تبصره 4: داور صوت برای هریک از سؤالات حافظ، نمره کامل را به صورت جداگانه منظور نموده و نمره نهایی حافظ در این بخش معدل نمرات مذکور خواهد بود.
لحن
(30 امتیاز)
تعریف لحن: لحن در لغت به معنای آهنگ و در اصطلاح به معنای آهنگی است که برلفظ یا کلام منطبق گردد و در تلاوت قرآن عبارت است از کیفیتی که از استفاده صحیح و مطلوب مقامات و نغمات عربی برای بیان و ارایه آیات شریفه قرآن‌کریم براساس اصول و ضوابط مربوطه حاصل می‌آید.
الف) ضوابط و معیارها: (30 امتیاز)
1. تنوع ردیفهای لحنی و پرده‌های مورد استفاده (متناسب با مدت تلاوت) 4 امتیاز
2. تنظیم و توزیع آهنگ‌ها بر متن و به ویژه پایان عبارات (اندازه‌گیری) 4 امتیاز
3. رعایت تکیه‌های صوتی یا نبر صحیح کلمات 4 امتیاز
4. ارایه فرود زیبا و منطقی در مقام و محدوده پرده شروع تلاوت ----
5. حزن، جاذبه و زیبایی نغمات و پرده‌ها 10 امتیاز
شامل موارد زیر:
میزان تأثیر بر مستمعین
استفاده از ردیفهای جذاب، زیبا و بدیع
به کارگیری تحریرهای فنی و زیبا
جاذبه پرده‌های مورد استفاده در طبقات مختلف صوت
5/2 امتیاز
5/2 امتیاز
5/2 امتیاز
5/2 امتیاز
6. قدرت تنغیم (پردازش نغمات)
6 امتیاز
7. القای معانی و مفاهیم آیات با استفاده از مهارت لحنی (لحن الاداء) ------
8. انتخاب سرعت مناسب 2 امتیاز
ب) موارد کسر امتیاز:
1. ناهمگونی ردیف‌ها (افتادن یا بالا رفتن پرده‌ها) ............................................................................... هر مورد از 1 تا 2 امتیاز منفی
2. تقلید محض در سبک .....................................................................................................................
تبصره1: برای متسابقین رشته‌های ترتیل و حفظ، این مورد، موجب کسر حداکثر 1 امتیاز منفی می‌شود حداکثر تا 2 امتیاز منفی
3. ناهمگونی و ناهماهنگی صوت و لحن ............................................................................................. حداکثر تا 1 امتیاز منفی
4. خروج از مقام یا نغمه و یا انتقال ناهمگون ...................................................................................... هر مورد 1 تا 2 امتیاز منفی
5. استفاده از نغمات غیر متعارف و نامتناسب با شئون تلاوت ................................................................. حداکثر تا 3 امتیاز منفی
6. خروج از ردیف صدا (ناکوکی) .................................................................................................... هر مورد 25/0 امتیاز منفی
7. نامطلوب بودن تحریرها (لغزش و سرخوردگی) ............................................................................. هر مورد 25/0 امتیاز منفی
8. تکلف و فشار در اجرای نغمات .....................................................................................................
تبصره2: برای متسابقین رشته‌های ترتیل و حفظ، این مورد، موجب کسر حداکثر 1 امتیاز منفی می‌شود هر مورد 5/0 امتیاز منفی
9. عدم رعایت عرفی مکث بین آیات ................................................................................................
تبصره3: برای متسابقین رشته‌های حفظ، این مورد، موجب کسر امتیاز نمی‌شود هر مورد 5/0 امتیاز منفی
10. عدم توازن در سرعت تلاوت ..................................................................................................... هر مورد 5/0 امتیاز منفی
11. تکرار بی‌مورد و ملال‌آور ردیف‌ها .............................................................................................. هر مورد 5/0 امتیاز منفی
12. شروع تلاوت در پرده غیر متعارف ............................................................................................... 5/2 امتیاز
13. عدم انتخاب پرده مناسب ...........................................................................................................
تبصره 4: این بند فقط برای متسابقین رشته‌های ترتیل و حفظ اعمال می‌شود. 1 تا 2 امتیاز منفی
تبصره5: داور لحن برای هر یک از سؤالات حافظ، نمره کامل را به صورت جداگانه منظور نموده و نمره نهایی حافظ در این بخش معدل نمرات مذکور خواهدبود .
دفتر تبلیغ و ترویج